ربّنا یا ربّنای شجریان، یکی از آثار محمدرضا شجریان و شامل ۴ دعا از آیات قرآن مجید است که همه با عبارت ربّنا آغاز میشوند.
بنا به گفتهی محمدرضا شجریان، انگیزهٔ اصلی وی از خواندن این دعا، تدریس آن به دو هنرجو بوده و این اثر در یکی از استودیوهای رادیو ضبط شدهاست. شجریان ربنا را در دستگاه رست یا راست خوانده و با مرکب خوانی (مدولاسیون یا راه گردانی) سری به دستگاهها و آوازهای دیگر ردیف موسیقی ایرانی از جمله آواز افشاری، گوشه عراق (صبا) و عجم «شبیه به ماهور» میزند و با مهارت برمیگردد. این اجرا تقریبا فاقد تحریر است و بجز چند نت، تماما بوسیلهٔ قلط و ویبراسیون اجرا شدهاست. ربنای شجریان از ابتدا، روی نتهای سی بمل و سپس دو اوج میگیرد (روی خط حامل کلید سل) و در حوالی این نتها گردش دارد و تا نت می بمل به بالاترین نت خود میرسد.
ربنا در نواری که محمدرضا شجریان با نام به یاد پدر ضبط کرده، منتشر شدهاست.
﴿رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً ۚ إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ﴾(سورهٔ آلعمران-آیهٔ ۸)
باراِلها، دلهای ما را به باطل میل مده پس از آنکه به حق هدایت فرمودی، و به ما از لطف خویش اجر کامل عطا فرما که همانا تویی بخشندهٔ بیمنّت.
…
﴿إِنَّهُ کَانَ فَرِیقٌ مِنْ عِبَادِی یَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّاحِمِینَ﴾(سورهٔ مؤمنون-آیهٔ ۱۰۹)
زیرا شمایید که چون طایفهای از بندگان صالح من روی به من آورده و عرض میکردند باراِلها ما به تو ایمان آوردیم، تو از گناهان ما درگذر و در حق ما لطف و مهربانی فرما که تو بهترین مهربانان هستی.
…
﴿إِذْ أَوَى الْفِتْیَهُ إِلَى الْکَهْفِ فَقَالُوا رَبَّنَا آتِنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً وَهَیِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا﴾(سورهٔ کهف-آیهٔ ۱۰)
آنگاه که آن جوانان کهف (از بیم دشمن) در غار کوه پنهان شدند، از درگاه خدا خواستند: باراِلها تو در حق ما به لطف خاص خود رحمتی عطا فرما و بر ما وسیلهٔ رشد و هدایتی کامل مهیا ساز.
…
﴿وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ﴾(سورهٔ بقره-آیهٔ ۲۵۰)
چون آنها در میدان مبارزه جالوت و لشکریان او آمدند، از خدا خواستند که بار پروردگارا به ما صبر و استواری بخش و ما را ثابت قدم دار و ما را بر شکست کافران یاری فرما.
نام اثر: ربّنا
مدت زمان: 4.5 دقیقه
«این دهان بستی دهانی باز شد» که بیشتر با نام مثنوی افشاری شناخته میشود، آوازی است برای ماه رمضان با صدای محمدرضا شجریان و در آواز افشاری.
اشعار این اثر، از میان ابیات دفتر اول، سوم و پنجم مثنوی مولانا انتخاب شدهاند. نغمه مثنوی، به سبکی خاص در افشاری نواخته میشود که مثنوی پیچ هم نامیده میشود و علت آن چرخشهای تحریری است که در ۴ نوبت در درآمد و فرود آواز صورت میگیرد.
(جملهٔ اول مثنوی افشاری – درآمد)
این دهان بستی دهانی باز شد
این دهان بستی دهانی باز شد
تا خورندهٔ لقمههای راز شد
…
(جملهٔ دوم مثنوی افشاری-جامهدران)
لب فروبند از طعام و از شراب
لب فروبند از طعام و از شراب
سوی خوان آسمانی کن شتاب
…
(جملهٔ سوم مثنوی افشاری-عراق)
گر تو این انبان ز نان خالی کنی
پر ز گوهرهای اجلالی کنی
…
(جملهٔ چهارم مثنوی افشاری-اوج عراق)
طفل جان از شیر شیطان باز کن
بعد از آنش با ملک انباز کن
بعد از آنش با ملک انباز کن
…
(جملهٔ پنجم مثنوی افشاری-درآمد)
چند خوردی چرب و شیرین از طعام
امتحان کن چند روزی در صیام
…
(جملهٔ ششم مثنوی افشاری – جامهدران + فرود)
چند شبها خواب را گشتی اسیر
یک شبی بیدار شو دولت بگیر
نام اثر: مثنوی افشاری
مدت زمان: 5 دقیقه
0 نظر
دستگاهی که «ربنا» در آن خوانده شده، سه گاه نیست. این یک اشتباه متداول است که در اینترنت و نیز بین افراد نامتخصص رایج شده است.
دستگاهی که «ربنا» در آن آغاز میشود و حول آن میگردد، خیلی شبیه به «لب کارون» مرحوم نعمت الله آغاسی است. این دستگاه که در موسیقی ایرانی مهجور مانده (اما در موسیقی عربی، و همچنین در اذانها و ادعیه از جمله همین ربنا کاربرد وافری دارد) «شور عربی» نام دارد. دستگاه سه گاه با این دستگاه فاصلهٔ بسیاری دارد، نقطهٔ شروع و پایان متفاوتی دارد، و گام موسیقایی متفاوتی دارد. امیدوارم در مطلب تصحیح لازم را اعمال کنید.
متشکریم
خدا خیرتون بده
ممنون
این دوست عزیزمون هم متن بالا رو بخونه تا سوء برداشتش اصلاح شه
خیلی خیلی ممنون
دوستان “ربنا” استاد توی سه گاه هستش در کل اینقدر باورنکردنی استادانه مرکب خونی رو میاد رو افشاری برمیگرده رو سه گاه که اهل فنش میفهمن این اسطوره چه کرده! در حالتی که این ربنا رو استاد در جلسه ای برای شاگرداش برای آموزش خونده بود و هیچ قصد قبلی ای برای پخش و این حرفا نبود و قصد از ضبط کردن این بوده که شاگردا نمونهء درستی برای تمرین در منزل داشته باشن
استاد زنده باشی
ممنون از شما
ربنا شور عربی نیست شور عربی حالت حزینتری نسبت ب شورخودمون داره وحتی منقبض تراز شورماست جایی ازش فاصله پرده هاش یک مجنب ویک بقیه پشت سرهم استفاده میشه وکسانیکه آشنایی دارن همون ترانه قدیمی کردی شیرین شیرینم شیرین گش کسم درشورعربی اجرا شده ربنا درمقام راست که متاسفانه ابوعلی سینا به اسم عربی مستقیم اونو آورده اجرا شده با پرده گردانیهای مقامای دیگه که دهلچی زحمت کشیده گفته جالب اینه که تمام کشورهای اطراف این مقام روبه اسم رست و راست ک ایرانی وفارسیه دارن ومیشناسنش. اما سه گاه هم ک دوستمون اشاره کردن که هیچی باهاش اختلاف زیادی داره. ممنون از دهلچی که هرسال لطف میکنن با متن میزاره دوتاشو. ارادت به همه.